مبانی نظری اسیدهای چرب و باروری طیور، گیاه رزماری و فراسنجه­های کیفی اسپرم و باروری خروس ها

مبانی نظری اسیدهای چرب و باروری طیور، گیاه رزماری و فراسنجه­های کیفی اسپرم و باروری خروس ها

خلاصه ای از کار:

مدیریت خروس ها در گله مادر

   وظیفه خروس، تولید اسپرم و تلقیح مرغ است. اسپرم سازی از زمان بلوغ جنسی آغاز می‌شود. پس از آن، وزن بیضه ها افزایش می یابد، به گونه‌ای که در خروس های بزرگسال وزن بیضه ها به 10 برابر می رسد. دامنه پراکنش برای حجم منی خروس 08/0 تا 9/0 سی‌سی و برای غلظت اسپرم در منی، 5/3 تا 8 بیلیون گزارش شده است (اتچز^[1]، 1380).

   رشد اولین ویژگی مورد نظر در گله‌های گوشتی بوده و انتخاب ژنتیكی نیز در درجه اول بر همین اساس صورت می‌گیرد كه نتیجه آن با بروز بلوغ جنسی زودرس ولی با عدم رشد كافی غدد جنسی در گله‌های مادر توأم شده است. بعبارت دیگر، بروز بلوغ جنسی در گله‌های تولیدی گوشتی امروزی به معنای رشد كامل غدد جنسی نیز نمی‌باشد. برای حل این مشكل، علاوه بر برنامه روشنایی مناسب، حرارت و تهویه سالن نیز كه نقش اساسی دارند طوری باید تنظیم شوند تا گله همزمان با رسیدن به بلوغ جنسی، غدد جنسی آن نیز رشد كامل كرده باشد (محمودزاده، 1380).

.........................

عوامل موثر مربوط به باروری خروس در پرورش گله مادر

1-     نور: غده هیپوفیز بر اثر نور و روشنایی تحریک شده، هورمون لازم (تستوسترون) را ترشح و قدرت تولید اسپرم را در خروس افزایش داده و در نهایت باعث افزایش قدرت باروری در خروس می­گردد. طبق آزمایش­های انجام شده برای تغذیه بهتر و تولید بیشتر در گله­های مادر در شبانه روز احتیاج به 15 تا 16 ساعت روشنایی می­باشد. (اتچز، 1380).

………………..

ویژگی های تولید مثلی پرندگان

طیور پرورشی (مرغ، بوقلمون، مرغ گینه ای، اردك پکین و مسکوی، غاز و بلدرچین) گونه هایی تخم گذار هستند. پرندگان با سایر گونه های تخم گذار، همانند ماهی ها، تفاوت دارند چرا که لقاح داخلی در آنها انجام می شود. علاوه بر این، آنها خونگرم بوده و بیضه ها در داخل محوطه شکمی قرار دارند. بنابراین، فرآیند باروری و لقاح نزدیک به دمای بدن رخ می دهد که حدود 41 تا 43 درجه سانتی گراد است. این دما بالاتر از مقادیری است که برای بسیاری از موجودات خونگرم پیشنهاد شده است. فرآیند اسپرماتوژنسیز فرایندی سریع است (2 روز در خروس) که با یک زمان کوتاه بلوغ گامت در لولۀ دفران (1 تا 3 روز در خروس) قبل از انزال تکمیل شده و آمادة ورود به دستگاه تناسلی ماده به صورت جفتگیری طبیعی یا تلقیح مصنوعی می باشد. مرفولوژی اسپرم انزال شده پرندگان به این صورت است که در قسمت سر سیلندری نازك با قطر حداکثر mμ 5/1 داشته و بخش میانی حدود mμ 5/1 طول دارد که شامل یک تاژك بسیار بلند است (mμ 90). اسپرم پرندگان تمام بخشهای تعریف شده گامت نر را در خود دارد که شامل آکروزوم، هسته و قطعه میانی با 20- 30 میتوکندری است.

……………….

اسیدهای چرب و باروری طیور

اهمیت مصرف گوشت مرغ در بسیاری از جوامع ثابت شده و عمده ترین منبع تامین گوشت سفید می باشد. لذا تمرکز بسیاری از محققین بر بهبود شرایط تولید مثلی و افزایش عملکرد این پرنده صنعتی می باشد. در حقیقت، توجه به لیپید اسپرم از آنجا ناشی می شود که اسیدهای چرب منبع انرژی برای متابولیسم اسپرماتوزوآ هستند. در حال حاضر، به خوبی مشخص شده است که لیپیدها نه تنها به عنوان منبع انرژی مطرح هستند (اسکات، 1973) بلکه در تمام اتفاقات و رخدادهای اصلی که منجر به باروری می شود، دخالت دارند.

………………

اسیدهای چرب اسپرم در پرندگان پرورشی

در مقایسه با سایر گونه ها ترکیب لیپیدی اسپرم پرندگان پرورشی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است (13-15 و 19-21). فسفولیپیدها (70- 80 درصد کل لیپیدها) و کلسترول (حدود 20 درصد) سازنده لیپیدهای غشاء اسپرم در پرندگان پرورشی هستند. اکثر آنها در غشاء پلاسمایی یافت می شوند، اما غشاء میتوکندری و هسته نیز ارتباط زیادی با لیپیدهای اسپرم دارند. فقدان و یا کمبود تری اسیل گلیسرول یا تری گلیسیرید در راستای عدم وجود ذخایر (داخل سیتوپلاسمی) در گامت هاست.

.......................

اثرات تغییر اسیدهای چرب جیره بر اسپرم خروس

جیره بر ترکیب اسیدهای چرب غشاء اسپرم خروس مؤثر است. محققین گزارش نموده اند که اسیدهای چرب جیره بر ترکیب اسیدهای چرب بافتها در تمامی گونه ها تأثیر می گذارد. اما، اثرات تغییرات جیره ای معمولاً در طی تکثیر سلولی، رشد و تمایز تأثیربیشتری دارند که این تأثیر وابسته به سن است.

..............

اثرات PUFA جیره بر عملکرد بیولوژیکی اسپرم پرندگان

   عمده اسیدهای چرب غشاء اسپرم فسفولیپیدها بوده و دیر زمانی است که محققین بر اثرات عمده آنها در عملکرد بیولوژیکی گامت صحه گذاشته اند (31). اسپرم سلولی تاژك دار است و حرکت برای آن به منظور رسیدن به محل لقاح، ضروری است. سیالیت غشاء عملکرد فعالی است که باعث تحریک اسپرم، تخمک و تشکیل نطفه می گردد. به دلیل ظرفیت بالای لیپیدها، اسیدهای چرب و خصوصا PUFA، غشاء فسفولیپیدی اثرات چشمگیر و قابل توجهی در....................

ترکیب لیپیدی اسپرم خروس

کل چربی مایع منی خروس در دامنه 43/0 تا 9/0 میلی گرم در 10⁹ اسپرم (کلسو و همکاران^[2]، 1996) و از 15/0 تا 5/1 میلی گرم در هر میلی لیتر مایع منی گزارش شده است فسفولیپیدهای اسپرم مهمترین گروه چربی ها بوده و حدود 60 تا 70 درصد کل چربی در خروس را شامل می شوند. کلسترول آزاد دومین گروه از چربی های عمده در اسپرم خروس های نژاد گوشتی و بوقلمون است و حدود 20- 22% کل اسیدهای چرب اسپرم را تشکیل می دهد. در مقابل، در نژادهای تخم گذار اسیدهای چرب آزاد سهم بیشتری را در مقایسه با کلسترول آزاد به خود اختصاص می دهند (14 درصد در مقابل 10 درصد). سایر گروه های لیپیدی (اسیدهای چرب آزاد، تری اسیل گلیسرول یا تری گلیسیرید) در تمام نژادهای پرندگان تشخیص داده شده است (سرولینی و همکاران، 1997). فسفولیپیدها از 2 بخش مساوی که شامل........................

ترکیب چربی، خصوصیات مایع منی و باروری در خروس

درك رابطه بین سطوح فسفولیپیدها و اسیدهای چرب سیر نشده موجود در اسپرم خروس با عملکرد و باروری آن مستلزم مطالعات عمیق و پیچیده است. توسعه اسپرماتوژنز مسلماً همراه با افزایش (DTA) C22:4 n-6 در داخل بیضه هاست که در سن 15 هفتگی به اوج خود می رسد. نرخ باروری به صورت منفی تحت تأثیر تغییر فسفولیپید موجود در غشاء پلاسمایی اسپرماتوزوئید تغییر می کند (فرومان و تورستون^[3]، 1984).

..................

تولید رادیکال های آزاد در شرایط تنشی و اهمیت آنتی اکسیدان ها

تولید رادیکال های آزاد مسئله ای طبیعی است که در جریان تنفس و اكسید شدن مواد در بدن موجودات زنده که یكی از راه های تولید انرژی از غذاهاست به وجود می آیند و  می توانند باعث بروز اثرات ناخواسته ی فراوانی بر ساختار و عملكرد بافت های بدن آنها شوند. این تركیبات بسیار فعال كه بسیار هم ناپایدارند حاوی مقادیر بالایی از انرژی هستند. در حالت عادی، سیستم دفاعی بدن موجودات این عوامل مضر را خنثی و بی ضرر می کند اما عوامل و شرایط تنشی باعث می شوند موجودات نتوانند به طور صحیح و کامل با این رادیکال های آزاد مبارزه کند. در نتیجه ساختمان و کارکرد سلول های بدن آنها توسط رادیکال های آزاد تخریب شده  و منجر به بروز اشکالاتی در قسمت های مختلف می گردد (فلنبرگ و اسپایسکی، 2006).

..............

اهمیت آنتی اکسیدان ها در افزایش باروری اسپرم

   پرندگان، گونه هایی فصلی هستند و با شرایط استاندارد پرورش، راندمان باروری آنها (خروس و بوقلمون) نیز بین 30 تا 40 هفتگی وضعیت مطلوبی دارد و در سن 50 تا 60 هفتگی به طور موقت قدرت باروری را ازدست می دهند (27). یکی از علل کاهش قدرت آنتی اکسیدانی با افزایش تدریجی سن عنوان شده و متعاقب آن افزایش پراکسیداسیون لیپیدها رخ می دهد (کلسو و همکاران، 1996) نسبت اسیدهای چرب امگا-6 درخروسهای مسن کاهش می یابد(29).

گیاه رزماری

رومارَن یا اِکلیل کوهی یا رُزماری (Rosmarinus officinalis) گیاهی خشبی، چندساله و معطر است که برگ‌هایی سوزنی‌شکل و همیشه‌سبز دارد. رومارن بومی منطقه مدیترانه و کشور اوروگوئه است. گل‌های آن در رنگ‌های گوناگون سفید، صورتی، بنفش یا آبی می‌رویند. منشأ این گیاه مناطق آهكی نواحی مدیترانه گزارش شده است. ارتفاع این گیاه بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش داشته و بین ۱ تا ۲ متر متغیر است. برگها سبز رنگ، متقابل، باریك، بلند و نوك تیز است. سطح رویی برگ صاف و فاقد كرك است در حالی كه پشت برگ سفید رنگ و پوشیده از كرك می باشد. گلها كوچك و آبی رنگ بوده و اواخر بهار از لابلای برگها خارج می شود. گلها به ندرت سفید رنگ است. گلهای این گیاه نوش فراوانی تولید كرده و شدیداً عسل آور است (روم^[4]، 1988).

منابع

اتچز، ر. ج. 1380. تولید مثل در پرندگان اهلی (برگرداننده: محمد جواد ضمیری). انتشارات دانشگاه شیراز، 423 ص.

افتخاری م، نیازی حصارسفیدی س. 1389. تاثیر كاربرد مكمل گیاه دارویی رزماری در بهبود ماندگاری و كیفیت گوشت در جوجه های گوشتی. پنجمین همایش ملی ایده های نو در کشاورزی. 29-28 بهمن. ص 42-38.

...................

...................

[1]- Atchez, 1380

[2] - Kelso et al., 1996

[3] - Froman and Thurston

[4]- Room, 1988