پایان نامه بررسی و مقایسه میزان استرس و تجربه استرس در بین معلمین زن ابتدائی شهر تهران

پایان نامه بررسی و مقایسه میزان استرس و تجربه استرس در بین معلمین زن ابتدائی شهر تهران در 105 صفحه ورد قابل ویرایش 

فهرست:

عنوان                                                                                                  صفحه

فصل اول: كلیات پژوهش

مقدمه...................................................................................................................... 1

بیان مسأله................................................................................................................ 3

اهداف تحقیق........................................................................................................... 5

سوالات تحقیق......................................................................................................... 5

فرضیه های تحقیق.................................................................................................... 5

اهمیت و ضرورت تحقیق.......................................................................................... 6

تعاریف نظری.......................................................................................................... 7

-         استرس.............................................................................................................. 7

-         معلم.................................................................................................................. 7

-         تجربه استرس..................................................................................................... 7

تعارف عملیاتی........................................................................................................ 7

فصل دوم: ادبیات تحقیق 

مقدمه...................................................................................................................... 10

مفهوم استرس........................................................................................................... 10

استرس بعنوان پاسخ درونی....................................................................................... 15

مراحل استرس.......................................................................................................... 17

-         مرحله واكنش اخطار........................................................................................... 18

-         مرحله مقاومت................................................................................................... 18

-         مرحله فرسودگی................................................................................................ 18

علل فشار روانی....................................................................................................... 19

شرایط ایجاد كننده استرس......................................................................................... 20

-         عوامل فردی....................................................................................................... 20

-         عوامل محیطی.................................................................................................... 22

-         عوامل سازمانی................................................................................................... 24

انواع استرس............................................................................................................ 26

پاسخ های فیزیولوژیك بدن انسان به استرس............................................................... 27

عنوان                                                                                                  صفحه

استرس مثبت و منفی................................................................................................ 29

استرس طبیعی یا نرمال.............................................................................................. 30

استرس شغلی........................................................................................................... 31

نشانه های استرس شغلی........................................................................................... 32

مطالعات مربوط به استرس شغلی............................................................................... 33

دلزدگی و استرس شغلی........................................................................................... 34

ابعاد گوناگون نقشهای شغلی..................................................................................... 35

فشار ناشی از نقش .................................................................................................. 36

استرس از نظر جنسیتی.............................................................................................. 37

-         استرس زنان كارمند............................................................................................. 38

دیدگاه های نظری درباره استرس............................................................................... 39

حمایت اجتماعی چه تأثیری ممكن است در استرس شغلی داشته باشد.......................... 44

آیا تنها افراد خاصی هستند كه نمی توانند با استرس مقابله كنند..................................... 45

-         پیشینه تحقیق...................................................................................................... 46

فصل سوم: روش تحقیق 

-         روش تحقیق...................................................................................................... 51

-         جامعه آماری...................................................................................................... 51

-         نمونه پژوهش..................................................................................................... 51

-         ابزار پژوهش...................................................................................................... 51

-         چگونگی جمع‌آوری اطلاعات.............................................................................. 53

-         روش آماری....................................................................................................... 53

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌های آماری

مقدمه...................................................................................................................... 60

تجزیه و تحلیل داده‌های آماری.................................................................................. 61

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

نتیجه‌گیری............................................................................................................... 101

محددویت‌های تحقیق............................................................................................... 104

پیشنهادهای تحقیق.................................................................................................... 104

فصل ششم:  

منابع و مأخذ............................................................................................................ 106

نمونه پرسشنامه 

بررسی و مقایسه میزان استرس و تجربة استرس در بین معلمین زن كلاس اول و دوم و سوم ابتدائی منطقه 5 آموزش و پرورش شهر تهران:

مقدمه:

ما امروزه در دورانی بسر می‌بریم كه مشخصات باند آن را می‌توان افزایش جمعیت، شهرنشینی، گسترش مؤسسات و پیچیدگی‌های تكنولوژی در ارتباطات دانست و این موارد بیش از پیش جوامع و انسانها را به هم نزدیك كرده و باعث شده تا آنها در جهت رقابت با سایرین به تكاپو تلاش بیشتر وارد نموده است. و از این طریق افزایش توقعات و انتظارات روزافزون جامعه نیز در جهت رفع این توقعات و حل موارد فوق مثمر ثمر نخواهد بود این ناشی از این است كه محدودیت توان و امكانات انسان و محیط وی دانست و یكی از مهمترین موضوع كه ما با آن بیشتر در این تحقیق سر و كار داریم استرسها و عواملی كه باعث این فشارهای عصبی است كه همه ما با آن درگیر هستیم و باید آنها را بشناسیم. امروزه استرس به عنوان مهمترین  فاكتور در جوامع می‌باشد كه باعث بوجود آمدن امراض روحی، جسمی و رفتارهای انسانها است. استرس و اضطراب رابطه تنگاتنگ دارد و اضطراب یكی از عوارض آنی و شایع استرس می‌باشد، پاسخ استرسها پاسخی است كه از زمانی دیگر طول عمر تغییر می‌كند. به گفته‌ها هانس سلیه «مهم این نیست كه چه اتفاقی برای شخص افتاده مهم آن است كه آنرا چگونه درك كرده و انسان از دیدگاه‌هایش رنج می‌برد و نه بلاهایی كه بر سرش می‌آید.» به این دلیل استرس توجه بسیاری از روانشناسان و دانشمندان علوم رفتاری و مدیریت را به خود معطوف كرده به طوری كه فشارهای عصبی نقش مهمی در فراهم نمودن مشكلات روحی و جسمی در انسانها ایفا می‌كند.

استرس در زندگی روزمره به شیوه‌های متفاوتی بروز می‌كند: پرخاشگری ناگهانی در پاسخ به یك سؤال ساده‌لوحانه، سردرد شدید در پایان یك روزگار سخت، بروز عصبانیت به صورت زدن دست روی فرمان ماشین در ترافیك است برای همین وجود این استرسها در طول روز طبیعی هستند. با وجود این استرس طولانی و شدیدتر اغلب سبب بروز علائم ناراحت كننده‌ای می‌شود كه اشخاص در مورد آن نگران می‌شود بنابراین بشر در سر تا سر دوران گذشته خود استرس را تجربه كرده است.

گروهی از صاحبنظران رفتاری استرس را بیماری شایع‌ قرن نامگذاری كرده در حالی كه در عصر حاضری كه در آن هستیم عصر استرس و فشارهای عصبی است. دوره‌ای كه در ان انسان بیش از هر زمان دیگری در معرض عواملی موجود استرس قرار گرفته و مسائل و مشكلات بی‌شماری از هر طرف او را احاطه كرده است.

بیان مسئله

واژه استرس در نزد متخصصین متخلف معانی متفاوتی دارد، استرس در سالهای اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است در حالی كه مسأله استرس در جامعه به طور گسترده‌ای تشخیص داده شده است روان‌شناسان بالینی و سایرین ارتباط بین فشار روانی و بهداشت روانی را به دقت مورد بررسی قرار داده‌اند. در روانشناسی استرس به معنی تحت فشار روحی و روانی قرار گرفتن تعریف شده است. در این حالت جسم روان آدمی به تقاضاهای درونی و بیرونی با فشار پاسخ می‌دهند. استرس هنگامی رخ می‌دهد كه فرد واكنشهای خود را در مواجهه با محركهای درونی و بیرونی ناتوان ببیند كه همانا پیامد آن از دست رفتن تعادل روانی فرد است (خواجه‌پور، 1377، ص 5) استرس را گاهی ناشی از محركات خارج می‌دانند و گاهی آن را پاسخ فرد به پاره‌ای از مزاحمت‌ها عنوان كرده‌اند. بررسی‌های جدید و تئوریهای جامع راجع به استرس به تعامل فرد و محیط تأكید دارد.

محققان سالهای 1950 استرس را پاسخ فرد به فرآیندهای درونی و برونی كه بر ظرفیت ادغام نیروهای جسمی و روانی فشار وارد می‌كنند توصیف نموده‌اند.

كلاس وسینگر، در تحقیق خود نشان دادند فشارهای عصبی می‌تواند باعث كاهش میزان تحمل و ناكامی شود. در این تحقیق نشان داده شده است كه كاركنان سازمان فشارهای عصبی ناشی از سروصداهای آزار دهنده و دخالت‌های بی مورد در انجام وظایف شغلی خود را تحمل می‌كنند، اما از میزان تحمل آنان در برابر ناكامی كاسته می‌شود (منتقل از پایان‌نامه رجب‌پور، 1379)

اگر چه عمده‌ترین هدف كار كردن انسانها، تأمین نیازهای زندگی و به عبارتی كسب درآمد می‌باشد اما عوامل دیگری نظیر به ثمر رسانیدن انگیزه‌ها، عملی كردن تمایلات، انتظارات اجتماعی، علاقه‌مند بودن به كار، فشار محیطی و خانوادگی و رقابت نیز در كار كردن دخیل هستند ولی نمی‌توان از كسب درآمد به عنوان تنها علت اشتغال آدمیان نام برد (اسفرجانی، 1353، ص 50)

استرس در زندگی روزمره به وفور دیده می‌شود و همه افراد به دفعات متعددی تحت تأثیر استرس قرار می‌گیرند و آن را تجربه می‌كنند و وقتی كه كسی دچار استرس شده، وارد محیط كار خود می‌شوند و معمولاً همكاران ومسئولین متوجه می‌شوند و در تعامل با دیگران و استرس فرد به آنان سرایت می‌كند و برای همین با توجه به آنچه گفتیم در این تحقیق به بررسی میزان استرس و تجربه استرس در بین معلمین زن كلاس اول و دوم و سوم ابتدائی را انجام می‌دهیم. به این دلیل كه استرس از شغلها به وفور دیده می‌شود ولی شغلهای دارای استرس زیادتر هستند مثل پزشكی، مدیران. پرستاران، معلمان و … می‌باشند وبرای همین در این تحقیق به سراغ محیط مدرسه می‌رومی كه در بسیاری از مواقع بسیار استرس‌از هستند چه برای كاركنان و چه برای دانش‌آموزان. می‌خواهیم بدانیم چه عواملی در محیط مدرسه باعث استرس می‌شود و معلمان سطوح مختلف اول و دوم و سوم ابتدائی چقدر مورد عوامل استرس‌از قرار می‌گیرند، این عوامل چه چیزهایی هستند و تجربه استرس معلمان در زندگی روزمره آنها تا چه اندازه‌ای می‌باشد و شیوه‌های مقابله با استرس را بررسی می‌كنیم.

اهداف تحقیق

محدودیتهای تحقیقی- پیشنهادهای تحقیق

بررسی اطلاعات آماری بدست آمده از این تحقیق نشان می دهد می توان گفت كه زنان علی رغم سازگاری فیزیولوژیكی بیشتری و سیستم های ایمنی قوی تر بهای روان شناختی بیشتری می پردازند و شیوع اضطراب و افسردگی در آنها بیشتر است. با بررسی توجیهات به عمل آمده دربارة علت این تفاوتها می توان آنها را در قالب مدل فشار روانی لازاروس جای دارد. به نظر آن (لازاروس) ارزیابیهای فرد از محركها و موثر بودن روشهای مقابله ای در روند استرسی بسیار مهم هستند. براین اساس موقعیتهای شغلی بالاتر، درآمد بیشتر و تحصیلات بالاتر با یك ادراك مثبت تر از خود و روشهای مقابله ای مشكل محورتر مرتبط هستند. از آنجایی كه معلمان علاوه بر مشاغلی كه بر عهده دارند در عین حال وقتی را صرف كار خانه و مراقبت از فرزندان را انجام می دهند و برای همین افراد در زندگی خود به ماهیت حمایت عاطفی بر حسب مراحل مختلف پیشرفت حرفه ای خود به كمكهای از لحاظ عاطفی و هیجانی به آنها نیاز دارند و در طول زندگی به طور یكسان نیستند. در پژوهشهای كه تا به حال انجام شده است فقط با در نظر گرفتن جنبه روانی، عاطفی، حمایت های عملی ای را كه محیط اجتماعی و اقتصادی می تواند برای بهبود بخشیدن به موقعیت افراد عرضه كند، نادیده گرفته شده است.

نتایج این تحقیق نشان می دهد كه نحوه مقابله با استرس در بین معلمان كلاس اول و دوم و سوم تفاوت معناداری وجود ندارد. در 8 نوع از موارد كنار آمدن هیچ تفاوت معناداری وجود نداشت.

معلمان كلاس اول در 5 نوع از موارد كنار آمدن بیشتر از معلمان دوم و سوم كنار آمدن رویارویانه، دوری جویی، جستجوی حمایت اجتماعی، مسئولیت پذیری و حل مدبرانه را به كار می بردند.

معلمان كلاس دوم در 1 نوع از موارد كنار آمدن بیشتر از معلمان اول و سوم كنار آمدن گریز- اجتناب را به كار می بردند.

معلمان سوم در 3 نوع از موارد كنار آمدن بیشتر از معلمان اول و دوم كنار آمدن خویشتن مدار، جستجوی حمایت اجتماعی و ارزیابی مجدد مثبت را به كار می بردند.

با وجود این پژوهش شیوه های كنار آمدن با استرس را در معلمان اول و دوم و سوم نشان می دهد كه ارقام حاكی از آن است كه شیوه های كنار آمدن در معلمان اول و دوم و سوم ضعیف می باشد و مشخص می شود كه هنوز شیوه های كنار آمدن با وقایع استرس زا را به درستی نمی شناسند و نمی دانند چطور و چگونه با این گونه موقعیتها مواجه شوند.

در این پژوهش، معلمان كلاس اول و دوم و سوم با توجه به تحلیل واریانس یكطرفه نشان می دهد كه بین این سه گروه تفاوت معنی داری وجود ندارد. میزان استرس شغلی معلمان اول را بیش از معلمان دوم و سوم می باشد.

در این پژوهش كه تجربه استرس را براساس مقیاس هلمز راهه كه بعضی از موارد آن موقعیتهای خانوادگی و شخصی و حرفه ای را كه دارای ابعاد اقتصادی مالی و اجتماعی را در بر می گیرد، را اندازه گیری شده است كه بر این مبنا می توان گفت رابطه بین رویدادهای تغییر كننده زندگی هر فرد و بیماریهای كه افراد را در اثر این حوادث به وجود می آید و باید پذیرفت كه افراد مستلزم توجه به شرایطی كه گاهی بر اثر موقعیت شغلی بالاتر و درآمد بیشتر و تحصیلات بالاتر و گاهی موارد دیگر باعث استرس و یا بروز بعضی از بیماریها در افراد می شود برخی از تحقیقات نشان می دهند كه رویدادهای روزمرة زندگی فردی و خانوادگی اثر قابل توجهی بر زندگی حرفه ای ندارند ولی در بعضی ها دیده می شود و مورد تاكید قرار گرفته شده است كه چنین رویدادهایی می توانند اضطراب و افسردگی را در بین افراد به وجود آورند و در نتیجه تعادل روانی فرد در محیط كار را به مخاطره می اندازند بنابراین تنها بر مبنای پژوهشهای طولی است كه می توان ماهیت همبستگیهای محیط خانوادگی با محیط حرفه ای را آشكار كرد.

در این پژوهش، با توجه به پژوهش انجام شده آنچه كه قابل مشاهده است كه معلمان كلاس اول نسبت به معلمان دوم و سوم تجربة استرس بیشتری دارد چون معلمان كلاس اول در موقعیتی قرار می گیرند كه بیشتر از معلمان دوم و سوم مورد استرس زا قرار دارند و با توجه به تحلیل واریانس یكطرفه انجام شده، مشخص می شود كه بین سه گروه یعنی معلمان كلاس اول و دوم و سوم تفاوت معنی داری وجود ندارد.

محدودیتها:

1-  عدم تمكین بعضی از پرسشنامه ها بوسیله معلمان

2-  احتمال غیرواقعی بودن پاسخ ها به بعضی از سؤالات پرسشنامه ها

3-  عدم همكاری مدارس برای محقق جهت توزیع پرسشنامه در دبستان دخترانه

4- معمولاً سنجش مسائل روانی بویژه موضوعی همانند استرس برای اشخاص وجه خوبی ندارد و تمایلی به ارائه حالت روحی و روانی خویش به دیگران را ندارند.

پیشنهادات:

1- مكانهایی برای رجوع افراد بخصوص معلمان وجود داشته باشد و شیوه های مقابله با استرس در محیط كار و خانواده و … را به آنها آموزش داده شود.

2-  پیرامون زمینه هائی كه كاركنان نیازمند حمایت شغلی هستند تحقیق انجام شود.

3-  نظیر این پژوهش در وسیعی تری نظیر مدارس غیرانتفاعی و دولتی اجرا می شود.

4-  سعی شود شرایط و امكانات شغلی معلمان در حد مطلوب و مورد رضایت آنان باشد.

5-  وزارت آموزش و پرورش در جهت حمایت شغلی معلمان و دبیران برنامه ریزی نموده و گام عملی بردارد.